Đêm Giáng Sinh 2009, tại Phố Cổ Hội An, Giáo xứ đã chọn chủ đề “Trời đất Giao hòa: Chúa đã làm người“. Trong bài thuyết giảng, linh mục quản xứ Nguyễn Trường Thăng đã bắt đầu bằng câu chuyện từ bài hát Đêm Thánh Vô Cùng và ca tụng nhạc sĩ tài hoa Hùng Lân đã đặt lời Việt cho bài hát nầy vào thập niên 60 thế kỷ trước. Nhạc sĩ đã xử dụng những từ ngữ văn chương đi sâu vào tâm thức người Việt “Xe chữ đồng. Nhắp chén phiền. Vương phong trần. Tuyết sương mịt mùng. Ơn châu báu không bờ bến...”

   Và với những ca từ tuyệt vời như thế, nữa thế kỷ qua, không một dịch giả Việt Nam nào còn muốn chuyển thể lại nguyên văn lời bài hát ban đầu của Joseph Morh & Franz Gruber.

   Linh mục Nguyễn Trường Thăng triển khai: “Đất với trời. Xe chư đồng. Còn gì tuyệt diệu hơn những từ ngữ xuất thần nầy. Đất với trời, xe chữ đồng... Chữ đồng mang nhiều ý nghĩa. Một chữ đồng đi từ tình bạn: đồng chí, đồng môn; đến tình yêu quê hương dân tộc: đồng bào, đồng hương; đến tôn giáo: đồng đạo; sự xẻ chia: đồng quan điểm, đồng lao (cam) cộng khổ... đến đồng dạng đồng hình. Và trên hết là tình yêu đôi lứa: đồng tịch đồng sàn.

   Chữ Đồng trong bài hát nầy muốn nói đến tình yêu đất trời. Tình trời với đất. Tình đất với trời. Tình Thiên Chúa yêu trần thế chúng ta.

   Triết lý tam tài Thiên Địa Nhân: Trời, Đất, và Con Người đã ảnh hưởng sâu đậm trên hệ tư tưởng Á Đông. Trong đó ước vọng trời đất và con người hòa hợp với nhau. Thiên địa nhân hòa là ước vọng ngàn đời của nhân loại. Nhìn lên mặt trống đồng nổi tiếng Ngọc Lũ, ba vòng đồng tâm đầu tiên như muốn nói lên ý tường nầy. Trung tâm là mặt trời tỏa 14 cánh ánh sáng ấm áp là tượng trưng cho Trời. Vòng kế tiếp là những con người đang nhảy múa mừng vui, tượng trưng cho con người và vòng kế tiếp mới là hươu nai, chim chóc... thế giới khoáng vật, sinh vật, thực vật.

   Đến Huế, mấy ai không ghé Đàn Nam Giao được xây dựng năm 1804, hai năm sau khi vua Gia Long thống nhất đất nước và đặt quốc hiệu Việt Nam. Nơi đây các hoàng đế thay mặt toàn dân làm lễ tế trời mỗi năm hoặc ba năm. Ba tầng đàn: - Tầng một vuông màu đỏ: tượng trưng cho con người, - Tầng hai Phương đàn cũng vuông, màu vàng: tượng trưng cho đất, - Tầng ba hình tròn, Viên đàn, màu xanh: tượng trưng cho trời. Kiểu kiến trúc phản ảnh văn hóa phương Đông, thuyết Tam Tài: Thiên, Địa, Nhân. Thiên thanh, địa hoàng: Trời tròn, Đất vuông.

   Triết lý thâm thúy ấy qua thời gian lại được nhiều người xử dụng ngôn từ nầy đơn giản là dừng lại ở góc độ thời tiết, chỉ tiết đông lạnh lẻo đi qua và mùa xuân ấm áp trở lại. Trời đất giao hòa.

   Hoặc thậm chí áp dụng vào kinh tế, chính trị: thiên thời, địa lợi, nhân hòa.

   Tiền nhân khi đưa ra mệnh đề nầy chắc chắn không chỉ nhằm đến đất trời vô tri vô giác kia mà hướng về Đấng Tối Cao, Đấng tạo thiên lập địa, Đấng sáng tạo muôn loài, Đấng đã đặt con người là hoa của đất, kẻ đội trời chân đạp đất, là tạo vật duy nhất có thể hướng mắt nhìn về trời cao thay vì cúi gầm xuống mặt đất như loài cầm thú.

   Đêm nay, Đêm Thánh Vô Cùng, đêm đầy ánh sáng, đêm huyền diệu Giáng Sinh, cái mệnh đề có vẻ mơ hồ trên đây: trời đất giao duyên, tình trời với đất, đất với trời xe chữ đồng, trời đất giao hòa bổng trở nên hòa toàn dễ hiểu và tràn đầy ý nghĩa.

   Sứ điệp của Chúa Giêsu mang đến từ trời cao đã biến đổi và ảnh hưởng mạnh mẻ đến tư tưởng nhân loại và hoàn toàn đáp ứng những khát vọng của con người về Tam Tài: Thiên Địa Nhân Hòa, nguồn tư tưởng chủ đạo tại Á Châu chúng ta.

   Đêm nay, nhìn vào hang đá, cỏ cây, tinh tú, cầm thú với con người tinh hoa trời đất hòa cùng muôn vì thiên thần trên cõi thiên không như chung lời tri ân Thượng Đế muôn trùng cao cả. Nguyện ước cho nhân loại trên khắp địa cầu ơn an bình hạnh phúc. Chúa Giêsu xuống thế làm người để nhắc nhở con người phẩm giá của họ, để họ không quay lại với quỷ ma, với tội lỗi, không còn sợ hãi khổ đau và thần chết. Đã trả lại cho họ quyền làm con Thiên Chúa, làm người quản lý vũ trụ và thiên nhiên đẹp xinh. Họ phải biết xử sự đúng đắn với các tạo vật Thiên Chúa ban và nhất là phải tôn trọng đồng loại là hình ảnh Thiên Chúa vô hình, để không còn cảnh người bóc lột người, áp chế, nhục mạ, tàn bạo, nô lệ dưới mọi hình thức... Được sống trong một thế giới hòa bình, yêu thương như ước mơ ngàn đời trời đất giao hòa còn gì hạnh phúc hơn....” (Trích bài thuyết giảng Giáng sinh 2009 của linh mục Antôn Nguyễn Trường Thăng)

      Trong dịp nầy, giáo xứ dự tính sẽ làm phép Lư Hương Công Giáo “Trời đất giao hòa” nhưng do thời tiết mưa lụt liên tục Miền Trung, công việc nầy đành gác lại vô thời hạn.

   Ý tưởng phải thực hiện một lư hương mang nét dân tộc nhưng hoàn toàn mang dấu ấn đức tin công giáo đã được người viết bài nầy ấp ủ từ lâu. Qua nhiều năm tháng, các nhà thờ vẫn tiếp tục: rồng, lân...thậm chí chữ Vạn của tôn giáo bạn Phật Giáo được khắc đậm trên lư.

   Nhân bộ lư đồng của giáo xứ “không cánh mà bay” trong một đêm “vừa gió lại vừa mưa”. Cha quản xứ đã báo tin buồn trên, đồng lúc nghĩ rằng thời cơ đã đến để thực hiện ước mơ công giáo hóa bộ lư phụng vụ. Tiền: có thể huy động. Người thực hiện: đội ngũ anh em làng đúc đồng Phước Kiều, gồm cả giáo lương. Nhưng những ý tưởng để lý giải mới là chuyện đau đầu. 

Phác thảo Lư hương Trời Đất Giao hòa (Trường Thăng 10 - 2009)

   Thuyết tam tài: thiên địa nhân sẽ là nền tảng tư tưởng. Trời tròn đất vuông sẽ là hình dáng. Nhưng sắp đặt, lý giải như thế nào đây. Cuối cùng thì một phát thảo trên giấy cũng ra đời. Trời là nơi Chúa ngự cùng các thiên thần, trong hạnh phúc sẽ là bầu tròn. Đất nơi các sinh vật, thực vật, khoáng vật cư ngụ là đế vuông, không khó. Còn con người sẽ ở chỗ nào đây. Khó giải quyết quá. Không lẻ, để cho trời đất đất đè bẹp họ. Tội nghiệp. Đành cho họ đứng riêng một cỏi nhưng trong mối tương quan trời đất, họ có một vị thế đặc biệt. Họ bá chủ chim trời, cá biển... nhưng họ là những sinh vật duy nhất biết thờ phượng và yên mến Đấng tối cao. Thôi, để họ cầm đèn như nguồn ánh sáng chiếu soi vạn vật và làm trung gian đất trời, giúp tất cả hướng về Thiên Chúa, trong niềm tri ân cảm tạ.

   Đất vuông, chiếc đế với họa tiết lẻ ra phải rất cầu kỳ với kỳ hoa dị thảo, chim bay, cá lượn, voi đi, cọp chạy v.v. Nhưng tốn công quá. Tạm thời hoa văn đơn sơ và trang trí bề mặt là hình trống đồng Việt Nam.

   Ba chân là những chùm nho mọng chín, nối kết với các bông lúa như hoa màu ruộng đất tiếp tục được dâng tiến để trở thành tấm bánh thánh thể trên lư tròn.

   Bên trên cụm mây, hai bên sẽ có hai thiên thần chấp tay thờ lạy Con Chiên Thiên Chúa với cờ chiến thắng đứng trên lư đồng vừa thay thế cho con lân trang trí truyền thống.

   Hai bên lư là hai người Việt, một nam, một nữ trong y phục truyền thống cầm đèn tôn vinh Thiên Chúa.

   Toàn bộ lư hương chân đèn sẽ được đặt trên bệ gỗ chạm khắc.

   Ý tưởng về bộ lư nầy không biết có thực hiện nỗi không?

Thực hiện: Anh em Làng Đúc Phước Kiều. Điện Bàn, Quảng Nam.

Đang “làm nguội”. Tháng Giêng Dương lịch 2010.

   Cuối cùng tôi có thể vui mừng báo cho những ai muốn giáo hội dấn thân hơn nữa vào việc hội nhập văn hóa: bộ lư tuy còn trong khâu “làm nguội” nhưng đã cơ bản hoàn thành.

   Còn một khâu khó: hương thơm công giáo. Lúc nhỏ, mỗi lần linh mục xông hương, tôi thường “ hít lấy hít để” hương thơm từ bình hương bay ra. Bây giờ, hương dành cho người “cỏi âm” loại thì khét lẹt, loại hóa học thì thơm quá đến khó chịu. Ai biết loại nhựa thơm gì, xin mách nước.

 Nghệ nhân làng đúc Phước Kiều.

   Từ thử nghiệm nầy, tác giả bài nầy cũng ước mong nhiều người, nhiều nơi cũng sẽ thử thực hiện nhiều chủ đề lư hương công giáo khác, chẳng hạn: Bài ca vạn vật, các thánh Tử đạo...

   Vì là tác phẩm đầu tay nên lư hương nầy chỉ thích hợp cho nhà thờ to rộng, dự định 7, 8 chục ký đồng nhưng thực tế vượt quá 100 ký. Hy vọng sẽ thu nhỏ lại loại trung và lọai tiểu, dành cho các gia đình. Có điều khó là các người đúc lư nầy cũng cần phải sống, nên tôi hy vọng các giáo xứ hoặc các ân nhân cũng hãy khuyến khích và đặt hàng để họ tiếp tục thực hiện những công trình hội nhập văn hóa kế tiếp: nhà tạm, chuông nhà thờ, chuông phụng vụ, chân đèn... Ngoài cồng chiên “tây nguyên” là nghề “ruột” của làng đúc Phước Kiều, hiện nay, khi thời tiết sang xuân hè, họ sẽ đúc chiếc trống đồng trang trí “kỷ lục” trên ba mét đường kính và nhà tạm “Tây nguyên” cho linh mục Viển ở Louisiana, Hoa Kỳ. Mong họ sẽ thành công trong việc thực hiện “công trình nầy”. Theo sự tìm hiểu riêng: cở 400.000 đồng Việt Nam (tháng 2 năm 2010) cho một ký đồng đúc thủ công là họ có lời. Cứ có ký có tiền. Hy vọng nhiều nhà hảo tâm trong công việc “Việt hóa đạo” giúp đở họ và các cha xứ chúng tôi nữa để tiếp tục có những tác phẩm mới cống hiến cho Giáo Hội Việt Nam từng hiện diện từ bốn thế kỷ qua trên đất nước nầy. Mong vậy thay.

     Linh mục Antôn NGUYỄN TRƯỜNG THĂNG.

 GIÁO XỨ HỘI AN NHÂN DỊP KỶ NIỆM 395 NĂM

                    (18-1-1615 ..... 18- 1-2010)