Ư NGHĨA NGÀY TẾT VIỆT NAM
Tết Nguyên Đán (c̣n gọi là Tết Cả,
Tết Ta, Tết Âm lịch, Tết Cổ truyền,
Năm Mới hay chỉ đơn giản Tết)
là dịp lễ quan trọng nhất trong văn hóa
của người Việt Nam và một số các dân
tộc chịu ảnh hưởng văn hóa Đông Á
khác. Chữ "Tết" do chữ "Tiết"
mà thành. Hai chữ "Nguyên Đán" có gốc
chữ Nho (Nôm); "nguyên" có nghĩa là sự
khởi đầu hay sơ khai và "đán" là
buổi sáng sớm. Cho nên đọc đúng phiên âm
phải là "Tiết Nguyên Đán" .
V́ Âm Lịch là lịch theo chu kỳ vận hành
của Mặt Trăng nên Tết Nguyên Đán
muộn hơn Tết Dương Lịch (Tết Tây).
Do quy luật 3 năm nhuận một tháng của Âm
lịch nên ngày đầu năm của dịp
Tết Nguyên đán không bao giờ trước ngày
21 tháng 1 Dương Lịch và sau ngày 19 tháng 2 Dương
Lịch mà thường rơi vào khoảng cuối
tháng 1 đến giữa tháng 2 Dương lịch.
Tết Nguyên Đán hàng năm thường kéo dài trong
khoảng 7 đến 8 ngày cuối năm cũ và 7
ngày đầu năm mới (23 tháng Chạp đến
hết ngày 7 tháng Giêng).
Nguyên nghĩa của từ "Tết" chính là
"tiết". Văn hóa Đông Á – thuộc văn
minh nông nghiệp lúa nước – do nhu cầu canh tác
nông nghiệp đă "phân chia" thời gian trong
một năm thành 24 tiết khác nhau trong đó
tiết quan trọng nhất là tiết khởi đầu
của một chu kỳ canh tác, gieo trồng, tức
là Tiết Nguyên Đán sau này được
biết đến là Tết Nguyên Đán.
Người Việt tin rằng vào ngày Tết
mọi thứ đều phải mới, phải
đổi khác, từ ngoại vật cho đến
ḷng người, v́ vậy khoảng mươi ngày
trước Tết người ta thường sơn, quét
vôi nhà cửa lại và đi mua sắm quần áo
mới để mặc trong dịp này. Trong
những ngày Tết họ kiêng cữ không nóng
giận, căi cọ. Tết là dịp để
mọi người hàn gắn những hiềm khích
đă qua và là dịp để chuộc lỗi.
Mọi người đi thăm viếng nhau và chúc
nhau những lời đầy ư nghĩa. Trẻ em
sau khi chúc Tết người lớn c̣n được
ĺ x́ bằng một phong b́ đỏ thắm có
đựng ít tiền dành cho chúng tiêu xài ngày
Tết. Tết ở 3 miền Bắc, Trung, Nam ở
Việt Nam cũng có những điều khác nhau.
Ở Việt Nam là những ngày
lễ hội lớn cho cả nước. Những
ngày ấy mọi xóm làng, nhà nhà, ai ai cũng
nghỉ làm việc và vui vầy đoàn tụ. Ngày
tết có tính thiêng liêng và là một dịp làm
mới lại mọi việc. Chính
thức Tết là ngày lễ gồm ba ngày đầu
tiên của năm mới âm lịch. Giây phút thiêng
liêng nhất là Đêm Giao Thừa, là lúc 0 giờ
bắt đầu bước qua năm mới. Người
Việt ăn mừng Tết với niềm tin thiêng
liêng Tết là ngày đoàn tụ, là ngày làm mới,
là ngày tạ ơn và là ngày của hy vọng.
* Tết luôn luôn là ngày đoàn tụ của
mọi gia đ́nh. Dù ai buôn bán, làm việc hay đi
học ở xa, họ thường cố gắng dành
tiền và thời giờ để về ăn
Tết với gia đ́nh. Đó là nỗi mong
mỏi của tất cả mọi người, người
đi xa cũng như người ở nhà đều
mong dịp Tết gặp mặt và quây quần đoàn
tụ.
* Tết cũng là ngày đoàn tụ với cả
những người đă mất. Từ bữa cơm
tối đêm 30, trước giao thừa, các gia
đ́nh theo Phật Giáo đă thắp hương
mời hương linh ông bà và tổ tiên đă qua
đời về ăn cơm vui Tết với các
con các cháu. Người Công Giáo có Thánh Lễ đêm đón Giao Thừa
và Thánh Lễ ba ngày Tết mừng Xuân và cầu nguyện cho ông
bà, tổ tiên, Quê hương và Giáo hội.
* Tết là ngày đầu tiên trong năm mới,
mọi người có cơ hội ngồi ôn
lại việc cũ và làm mới mọi việc.
Việc làm mới có thể về h́nh thức như
dọn dẹp, quét vôi, sơn sửa trang trí lại
nhà cửa. Hoặc làm mới lại về phần
t́nh cảm và tinh thần của con người,
để mối liên hệ với người thân
được cảm thông hơn hoặc để
tinh thần ḿnh thoải mái, thanh thản hơn. Sàn
nhà được chùi rửa, chân nến và lư hương
được đánh bóng. Bàn ghế tủ giường
được lau chùi phủi bụi. Người
lớn cũng như trẻ con đều tắm
rửa gội đầu sạch sẽ, mặc
quần áo mới may bảnh bao. Bao nhiêu mối
nợ nần đều được thanh toán trước
khi bước qua năm mới để xả xui
hay để tạo một sự tín nhiệm nơi
người chủ nợ. Với mỗi người,
những buồn phiền, căi vă được
dẹp qua một bên. Tối thiểu ba ngày Tết,
mọi người cười ḥa với nhau, nói năng
từ tốn, lịch sự để mong suốt năm
sắp tới mối liên hệ được
tốt đẹp. Người Việt tin rằng
những ngày Tết vui vẻ đầu năm
sẽ báo hiệu một năm mới tốt đẹp
sắp tới.
* Tết là sinh nhật của tất cả mọi
người, ai cũng thêm một tuổi v́ thế
câu nói mở miệng khi gặp nhau là mừng nhau thêm
một tuổi. Người lớn có tục
mừng tuổi cho trẻ nhỏ và các cụ già
để chúc các cháu hay ăn chóng lớn và ngoan
ngoăn, học giỏi, c̣n các cụ th́ sống lâu và
mạnh khoẻ để con cháu được
nhờ phúc.
* Ngày Tết người ta múa rồng múa lân sư
tử khắp mọi nơi, nhất là những
cửa hàng buôn bán để rước may mắn
thịnh vượng về. Các
cặp trai gái quen nhau thích làm đám cưới vào
dịp đầu năm, mùa xuân đất trời
đang đẹp và đang mùa hy vọng. Họ hy
vọng cho một cuộc đời mới vợ
chồng sống hạnh phúc bên nhau và sẽ có
đàn con ngoan.
*
Ngày
Tết là cơ hội để tạ ơn ân nghĩa
ḿnh đă được hưởng năm vừa
qua. Con cái tạ ơn cha mẹ, cha mẹ tạ
ơn ông bà, tổ tiên, nhân viên tạ ơn cấp
chỉ huy. Ngược lại, cấp chỉ huy cũng
cám ơn nhân viên qua những buổi tiệc đăi
hoặc quà thưởng để ăn tết.
1.-Mồng Một tết - là ngày đầu trong năm,
thường dành riêng cho gia đ́nh nhỏ của ḿnh
và gia đ́nh bố mẹ chồng. Trẻ con người
lớn đều mặc quần áo đẹp quây
quần bên nhau. Con cháu bắt đầu chắp tay
trước ngực cung kính mừng tuổi và chúc
tết, chúc sức khỏe ông bà, cha mẹ. Sau đó,
ông bà cha mẹ và người lớn ĺ x́ mừng
tuổi cho trẻ con. Ĺ x́ đây là tặng một
chút tiền, thường là tiền giấy mới
tinh, gọi là chút quà đem lại may mắn cho
trẻ con kèm lời chúc khuyến khích trẻ con
cố gắng học và sống ḥa thuận với
những người chung quanh.
2.-Mùng hai tết - là ngày thứ nh́ trong năm
mới, thường dành để thăm viếng và
chúc tết gia đ́nh bên vợ và gia đ́nh
những người bạn thân. Đi tới đâu
trẻ con cũng được ĺ x́ và lời chúc
mừng năm mới.
3.-Mùng ba tết - là ngày thứ ba trong năm mới.
Mối giây liên hệ xă giao mở rộng ra ngoài
phạm vi gia đ́nh. Trong ngày này, người
Việt đi chúc tết thầy giáo, hàng xóm,
bạn bè....
4.-Mùng bốn tết - là ngày thứ tư, là ngày
chẵn tốt ngày. Mọi cơ quan, văn pḥng
dịch vụ, cửa hàng thường chọn ngày
này để mở cửa lại. Khi xưa, các
vị học giả nhà nho cũng cẩn thận
chọn ngày tốt, giờ tốt đem bút giấy
ra khai bút làm thơ hay viết câu đối.
Ta thường nói “Ba ngày Tết” nhưng thật ra không khí Tết kéo dài cả tháng. Những lễ hội mừng Tết lan rộng từ phạm vi gia đ́nh, tới họ hàng, làng xă, đâu đâu cũng có hội mừng xuân. Tất cả mọi người vui đùa với nhau, sống trong sự ḥa thuận và đoàn kết. Đó là những ư nghĩa tuyệt vời của ngày TẾT VIỆT NAM.
Nguyễn
Mạnh Thường - sưu tầm